Treść strony

Podaruj nam 1,5 procent swojego podatku

 

Wybór kierunku studiów

Jesteś młodą osobą niewidomą lub słabowidzącą. Kończysz szkołę średnią. Chcesz podjąć naukę na wyższej uczelni. Czy wiesz, jaki kierunek studiów możesz wybrać? Jakie problemy czekają cię na uczelni? Jak będziesz je rozwiązywał? Jak będziesz mógł się uczyć? Niewidomego i słabowidzącego, na studiach czeka więcej trudności niż pozostałą młodzież. Powinieneś wiedzieć, jak trudności te pokonywać. Przede wszystkim, powinieneś wiedzieć jak najwięcej o sobie, swoich zdolnościach, zamiłowaniach, zainteresowaniach, cechach osobowości, możliwościach studiowania na danym kierunku i pracy po ukończeniu studiów. Powinieneś wiedzieć, że utrata wzroku lub jego poważne uszkodzenie nie obniża sprawności umysłowej, ani nie wpływa na poprawę tej sprawności. W poważny sposób natomiast, ogranicza możliwości zdobywania informacji, głównie pozasłownych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania, w tym samodzielnego poruszania się. Brak wzroku ogranicza również możliwości przekazu słownego, a zwłaszcza słowa pisanego. Obecnie, ograniczenia te zostały w znacznej mierze, lecz nie całkowicie przezwyciężone. Jak wiesz, niewidomi są zdolni do aktywnego uczestnictwa w różnych dziedzinach życia, pracy zawodowej i twórczej, działalności artystycznej, życia rodzinnego, towarzyskiego i we wszystkich pozostałych. Dobry wzrok lub jego brak, nie o wszystkim decyduje. Osiągnięcia niemal w każdej dziedzinie zależą w znacznie większym stopniu od poziomu inteligencji, poziomu motywacji, cech osobowości niż od fizycznych ograniczeń. Z tych względów, stan Twojego wzroku, o niczym nie przesądza. Twoje możliwości bowiem zależą od wielu czynników, wśród których defekt wzroku nie jest najważniejszym.

Wytrwali, świadomi celu niewidomi zawsze, niezależnie od warunków zewnętrznych, potrafili znaleźć miejsce w społeczności, wnieść wkład w rozwój nauki, literatury, kultury. Poznanie kilku przykładów najwybitniejszych niewidomych i ociemniałych ułatwi Ci zrozumienie własnych szans. Świadczą one bowiem o możliwościach przezwyciężania trudności i ograniczeń; o możliwościach ducha i myśli ludzkiej, niezależnie od sprawności zmysłów. Twoje możliwości są również znaczne. Czy je wykorzystujesz w dostatecznym stopniu? O osiągnięciach wybitnych niewidomych przeczytasz w rozdziale “Co uczeń wiedzieć powinien”. Ty, być może, nie masz tak wielkich zdolności, jak Taha Husejn lub Franciszek Huber. Pamiętaj jednak, że Twoje trudności i ograniczenia, nie są tak wielkie, jak np. Michała Kaziowa lub Heleny Keller. Stoisz przed wyborem kierunku studiów, drogi życiowej, zawodu, powinieneś więc wiedzieć o osiągnięciach wybitnych niewidomych. Powinieneś też wiedzieć, że wielu niewidomych i słabowidzących, uzdolnionych, bardzo sprawnych umysłowo i mimo posiadania najnowocześniejszego sprzętu rehabilitacyjnego i innej pomocy, niczego w życiu nie osiągnęło. Powinieneś wiedzieć, że przyczyną ich niepowodzeń były inne czynniki, a nie brak wzroku. Więcej ograniczeń niż brak wzroku powodują: brak wiary we własne siły, brak woli walki z przeciwnościami, godzenie się na inne traktowanie niż pozostałych ludzi, zmniejszone wymagania, taryfę ulgową, niski poziom rehabilitacji podstawowej, psychicznej i społecznej oraz postawy roszczeniowe. Osiągnięcia intelektualne niektórych niewidomych są imponujące. Mogli inni, i to tacy, którzy żyli i działali w znacznie trudniejszych warunkach niż obecnie, możesz i Ty. Pamiętaj jednak, że są to niewidomi najwybitniejsi i o tym, że nie każdy niewidomy i słabowidzący jest wybitny a nawet chociażby tylko przeciętnie inteligentny. Czy Ty jesteś inteligentny? Czy nauka przychodzi Ci łatwo? A może przez okres szkoły podstawowej i średniej korzystałeś z taryfy ulgowej? Może myślisz, że tak będzie również na studiach. Jeżeli taki jest Twój stosunek do nauki, być może, studia ukończysz, ale pożytku z tego nie będzie.

Oceniając możliwości podjęcia studiów, musisz uwzględnić wiele czynników. Pierwszym zadaniem jest ocena poziomu wiedzy, jaką wynosisz ze szkoły średniej. Niektórzy niewidomi są doskonale przygotowani do kontynuowania nauki w szkole wyższej, inni miernie, a są i tacy, którzy nie spełniają wymaganych warunków. A jak jest w Twoim przypadku? Samoocena taka nie należy do zadań łatwych. Każdy chętniej uznaje swoje zalety, jest skłonny do ich przeceniania i bagatelizowania swoich wad. Pamiętaj, że osoby, które będą Cię egzaminowały, najczęściej nie mają doświadczeń w pracy z niewidomymi i niewiele wiedzą o ich możliwościach. To Ty, a nie oni, musisz wiedzieć, co jest dla Ciebie dobre, dostępne, odpowiednie. Każdy musi odpowiedzieć sobie, czy studia na danym kierunku odpowiadają jego zdolnościom i ogólnym możliwościom, czy nie lepiej będzie wybrać inny kierunek studiów, a może nawet zrezygnować z dalszej nauki. Jeżeli Twój poziom wiedzy różni się niekorzystnie od innych kandydatów, nie powinieneś starać się o przyjęcie na studia. Podjęcie nauki na wyższej uczelni, nie może być bowiem kontynuowaniem taryfy ulgowej. Jeżeli masz zamiar korzystać ze swojej niepełnosprawności, jako usprawiedliwienia wszystkich braków, niedociągnięć, lenistwa i obiektywnych trudności, studia będą najgorszym wyjściem. Utrwalą się bowiem Twoje postawy roszczeniowe, przekonanie, że musisz być inaczej traktowany niż pozostali ludzie, że nie należy od Ciebie wymagać, podobnie jak od pozostałych ludzi. Pamiętaj, że w przyszłej pracy, nie będzie taryfy ulgowej. Jeżeli nie będziesz dobrym pracownikiem, nie będziesz mógł pracować.

Drugim, nie mniej ważnym zadaniem jest ocena własnych możliwości intelektualnych. Nie wszyscy niewidomi mogą wykazać się wysokim poziomem inteligencji. Niewidomy mniej zdolny natomiast, niekiedy ma większe szanse ukończenia szkoły średniej niż jego pełnosprawny kolega. Wynika to ze zmniejszonych wymagań w stosunku do ucznia niepełnosprawnego. Jeżeli Twój iloraz inteligencji nie jest wystarczająco wysoki, nie powinieneś podejmować studiów wyższych. Na studia dostaje się młodzież wyselekcjonowana, zdolniejsza, o wyższym poziomie inteligencji. Ty, posiadając trudności posługiwania się wzrokiem, albo nie mogąc z niego korzystać, będziesz miał na studiach i tak trudniej niż Twoi, pełnosprawni koledzy. Jeżeli jeszcze nauka będzie Ci przychodziła trudniej niż im, nie będziesz miał satysfakcji ze studiów. Nie będziesz też miał korzyści rehabilitacyjnych, ekonomicznych, psychicznych ani społecznych. Zastanów się nad tym. Porozmawiaj z ludźmi, którzy znają problematykę niewidomych i słabowidzących, sami studiowali i mają doświadczenia w pracy zawodowej. Może potrafią Ci poradzić. Może w ten sposób unikniesz bolesnego zderzenia z rzeczywistością, unikniesz stawiania Ci wymagań ponad Twoje siły. Pamiętaj, że w przypadku popełnienia błędu, możesz całe życie czuć się nie doceniany, mieć żal do ludzi, wykazywać w stosunku do nich nieufność, podejrzliwość itp. Postawy takie z kolei, będą utrudniały Ci kontakty z ludźmi i zmniejszały Twoje szanse w pracy zawodowej. Możliwość studiowania uzależniona jest też od stanu wzroku. Im możliwości widzenia danej osoby są większe, tym na studiach będzie jej łatwiej. Nie jest to jednak prosta zależność. Ważne są zdolności, cechy osobowości, poziom motywacji, poziom wiedzy wyniesionej ze szkoły podstawowej i średniej, woli, wytrwałości, pracowitości, poziom zrehabilitowania, umiejętności współżycia z ludźmi itp. Jeżeli spełniasz te warunki, Twoje możliwości są znaczne. Świadczą o tym podane wyżej przykłady. Niewidomi udowodnili, że mogą studiować na różnych uczelniach i różne kierunki. Studiują z powodzeniem matematykę, informatykę, fizykę, historię, filologię polską i filologie obce, geografię, prawo, niektóre kierunki politechniczne, muzykę i muzykologię, teologię, psychologię, socjologię, filozofię, politologię, pedagogikę, ekonomię i inne. W niemal każdym przypadku jednak, musieli przełamywać opory, brak wiary w ich możliwości i uprzedzenia osób, które decydowały o ich przyjęciu. Tak było dopóki nie udowodnili, że mogą sprostać stawianym im zadaniom. Dlatego, z całą pewnością nie można stwierdzić, że na jakimś kierunku niewidomy studiować nie może, ponieważ dotąd żaden tego nie udowodnił. W każdym przypadku bowiem musi być ten pierwszy. I tak np. nie znam przypadku, aby całkowicie niewidomy studiował architekturę. Nie mogę jednak stwierdzić, że kierunek ten jest całkowicie niedostępny. Być może, przy odpowiednich zdolnościach i zastosowaniu nowoczesnego sprzętu rehabilitacyjnego byłoby to możliwe. Wydaje się jednak, że takie kierunki jak medycyna, stomatologia, farmacja, weterynaria są całkowicie niedostępne. Musisz też postawić sobie pytanie: co i w jakim zakresie jest dla Ciebie dostępne bez nadmiernego wysiłku, co możesz osiągnąć z dużym trudem, a z czego należy zrezygnować. Chyba na każdym kierunku studiów są czynności przewidziane programem, których niewidomy samodzielnie wykonać nie może. Nasuwa się więc pytanie: czy możliwość wykonywania tych czynności jest niezbędna. Bez wątpienia lekarz musi dysponować dobrym wzrokiem, aby mógł postawić diagnozę. Wybór odpowiedniej metody leczenia i dobór leków nie wymaga już dobrego wzroku. A zatem, czy może być lekarzem ktoś, kto nie może rozpoznać choroby, a może prawidłowo leczyć, gdy rozpoznanie takie zostanie dokonane? Lekarz, który posiada duże doświadczenie zdobyte przed utratą wzroku, może wykonywać pewne prace w placówkach służby zdrowia, ale zdobycie tego zawodu metodami bezwzrokowymi nie jest możliwe. Inaczej sprawa wygląda np. z niewidomym psychologiem. On również nie może wykonywać wszystkich czynności zawodowych. Nie może np. prowadzić wizualnej obserwacji czy interpretować niektórych testów projekcyjnych. Inne metody jednak, są dostępne. W tym przypadku, łatwiej jest znaleźć pracę z zastosowaniem wiedzy psychologicznej, przy wykonywaniu której dobry wzrok nie jest bezwzględnie potrzebny. Do prac takich zaliczyć można np. pracę w telefonie zaufania, pracę psychoterapeuty, w znacznym zakresie – pracę naukową. Przy wyborze kierunku studiów, niezbędna jest ocena, jakie czynności w danym zawodzie wykonywać może pracownik częściowo lub całkowicie pozbawiony wzroku. Konieczne jest określenie, jaki zasób wiedzy będziesz mógł zdobyć, jakich czynności, niezbędnych w przyszłej pracy, możesz nauczyć się wykonywać. Niemal każdy niewidomy, który zamierza studiować, niezbyt dokładnie orientuje się we wszystkich wymogach wybranego zawodu. Osoby decydujące o jego przyjęciu na studia natomiast, nie orientują się w możliwościach niewidomych. Jak wykazałem, nie jest łatwo jednoznacznie określić możliwości studiowania poszczególnych osób niewidomych i słabowidzących, dostępnych dla nich kierunków studiów, a następnie możliwości pracy zawodowej. Jest to jednak to niezbędne. Poważnych błędów możesz uniknąć, jeżeli będziesz korzystać z doświadczeń niewidomych, którzy studia ukończyli i pracują. Jeżeli doświadczenia ich są pozytywne, można przyjąć, że dany kierunek jest dostępny.

Warto też wiedzieć, że nawet na kierunkach studiów, na których sprawdzili się niewidomi, Ty nie musisz się sprawdzić. Studenci pełnosprawni również nie zawsze się sprawdzają. Zbyt dużo różnorodnych czynników decyduje o powodzeniu w nauce. Dlatego pewien stopień ryzyka jest niezbędny. Niezbędny jest też zdrowy rozsądek. Może zdarzyć się, że wybierzesz kierunek studiów całkowicie dla Ciebie nieodpowiedni np. jeżeli nie masz dobrego słuchu muzycznego, a wybierzesz studia w konserwatorium. Wówczas nie możesz liczyć na powodzenie. Postaraj się więc uzyskać rzetelną ocenę swojego słuchu. Poradź się fachowców, skorzystaj z rady niewidomych, którzy w muzyce odnieśli sukces. Sam nie zawsze możesz dokonać takiej oceny. Niewidomy muzyk zna wymogi tego zawodu i możliwości niewidomych, najlepiej Ci poradzi. Tak samo, jeżeli wolisz poezję od matematyki, wybierz raczej filologię polską lub podobny kierunek studiów a nie np. informatykę.

Po podjęciu decyzji o wyborze kierunku studiów staną przed tobą następne problemy. Nie we wszystkich zajęciach będziesz mógł uczestniczyć, nie wszystkie prace wykonywać samodzielnie. Być może, z niektórych zajęć będziesz musiał być zwolniony całkowicie, z innych częściowo. Staraj się, żeby takich zwolnień było jak najmniej, najlepiej wcale. Pamiętaj, że Twoim celem jest zdobycie rzetelnej wiedzy i przygotowania do pracy zawodowej. Możesz starać się o zwolnienie z takich zajęć, które nie stanowią istoty wybranego kierunku studiów. Natomiast, nie powinieneś starać się o zwolnienie z obowiązku wykonywania ćwiczeń ważnych w danej dziedzinie nauki np. tłumaczeń na studiach filologii obcej, pisania programów na informatyce. Pamiętaj, że niewidomy, który ukończy studia, powinien dysponować porównywalnym zasobem wiedzy i zbliżonymi możliwościami pracy, jak pozostali absolwenci. Jeżeli nie może tego osiągnąć, studia na danym kierunku stają się niecelowe. Z drugiej strony, na każdym kierunku studiów można znaleźć takie zajęcia, z których niewidomy może być zwolniony bez większego uszczerbku dla fachowego przygotowania. Bez wątpienia, zajęciami takimi są np. wychowanie fizyczne. Czy jednak z zajęć tych powinieneś być zwolniony? Bardzo często stosuje się zwolnienia, ale nie jest to ani konieczne, ani w większości przypadków, wskazane. Niewidomi nie powinni być zwalniani z niczego, co nie jest bezwzględnie konieczne. Inne traktowanie niewidomego niż pozostałych studentów, nawet jeżeli nie odbija się negatywnie na poziomie wiedzy i praktycznych umiejętnościach, wywiera niekorzystny wpływ na jego osobowość, na stosunki z innymi studentami, samoocenę, akceptację inwalidztwa itp. Zwolnienie z wychowania fizycznego, najpierw w szkole podstawowej, następnie średniej i wreszcie w wyższej jest przyczyną braku ruchu, wysiłku fizycznego, zaburzeń przemiany materii i złego samopoczucia. Młodzi niewidomi nie zawsze doceniają znaczenie ćwiczeń fizycznych. Często z powodu trudności ich wykonywania i zwykłego lenistwa, korzystają z możliwości zwolnień wykorzystując inwalidztwo. Podobnie, niektórzy niewidomi, korzystają z inwalidztwa, aby uzyskać zwolnienia z innych zajęć. Zdarzyć się może, że z powodu dobrej woli pracowników dydaktyczno-naukowych, chęci udzielenia niewidomemu pomocy oraz nieznajomości jego faktycznych ograniczeń i możliwości zwolnią go, nawet z bardzo ważnych zajęć. W ten sposób, osoby, które chciały pomóc, przyczynią się do utrwalania niewłaściwych cech osobowości, niewłaściwych postaw i niezadowalającego przygotowania do późniejszej pracy zawodowej. Nauczyciele akademiccy nie zawsze muszą o tym wiedzieć. Ty powinieneś. Jeszcze kilka praktycznych rad.
W czasie studiów najważniejszym zagadnieniem jest umiejętność współżycia z ludźmi. Niewidomy nie może poradzić sobie całkowicie samodzielnie z opanowaniem nauczanego materiału. Nie może też całkowicie samodzielnie załatwiać wszystkich codziennych spraw. Niezbędna jest pomoc koleżanek i kolegów. Można umieć i wiedzieć więcej lub mniej. Brak wiedzy lub umiejętności można nadrobić, uzupełnić, nauczyć się. Trudniej jest ze współżyciem i współdziałaniem z ludźmi. Jeżeli ktoś nie ma wrodzonych umiejętności, musi wykazać się silną wolą, samozaparciem i nie szczędzić trudu, aby osiągnąć zadowalające wyniki. Umiejętność współżycia z ludźmi i korzystania z ich pomocy wymagają między innymi dostosowywania się do ich planów, metod pracy, upodobań i chęci. Poza tym, należy myśleć również o potrzebach innych ludzi. Nie można być zbyt drażliwym, nie obrażać się z byle powodu, być chętnym do pomocy, wysłuchania cudzych trudności i kłopotów, okazywania sympatii i wielu innych drobiazgów. Podobne zagadnienia warto gruntownie przemyśleć, przedyskutować z innymi niewidomymi i widzącymi przyjaciółmi. Brak umiejętności współżycia z ludźmi, egoizm, egocentryzm, nadmierna drażliwość, nieufność, kłótliwość, skłonność do intryg itp. uniemożliwiają kształtowanie koleżeńskich stosunków, wzajemny szacunek i pomoc. Bez tej umiejętności niewidomy może z największym trudem ukończyć studia. Trudności jego jednak nie skończą się w dniu otrzymania dyplomu magisterskiego. Będą one jego udziałem w zakładzie pracy, w którym zostanie zatrudniony, w życiu społecznym i rodzinnym. A jak układają się Twoje stosunki z ludźmi? Czy, według Twoich ocen, są oni źli, niechętnie pomagają niewidomym i słabowidzącym? Czy unikają z nimi przyjaźni oraz jakichkolwiek kontaktów? Czy, Twoim zdaniem, ludzie widzący są źli, dążą jedynie do wykorzystania słabszych? Czy, według Twojej oceny, nie można im wierzyć? Jeżeli tak uważasz, powinieneś zastanowić się nad swoim stosunkiem do ludzi. Jeżeli spotykasz się niemal zawsze ze złym stosunkiem do Ciebie, oznacza to, że wina leży po Twojej stronie. Być może, potrzebujesz pomocy psychologa. Być może, potrzebujesz pomocy bardziej doświadczonych niewidomych kolegów. Na pewno potrzebujesz gruntownego przemyślenia sprawy. Z problemem tym musisz się uporać przed podjęciem studiów. Będzie Ci znacznie łatwiej i pożytek z Twoich studiów będzie znacznie większy. Wysłuchanie wykładu czy przeczytanie lektury nie zawsze wystarcza. Często, przed egzaminem trzeba się trochę pouczyć, a chociażby tylko przypomnieć. Trudno jest czytać ponownie setki stron. Trzeba notować. Istnieją różne sposoby sporządzania notatek z wykładów, ćwiczeń oraz czytanych lektur. Ważne jest, żeby przy tym jak najmniej przeszkadzać innym. Dobrym sposobem jest nagrywanie wykładów i ćwiczeń, ale musisz na to uzyskać zgodę prowadzącego zajęcia. Poza tym, nagrywać można tylko takie zajęcia, w czasie których podawana jest skondensowana wiedza. Jeżeli wykładowca prowadzi zajęcia w sposób gawędziarski – przesłuchiwanie wykładów jest czasochłonne i nieefektywne. Dobrze jest notować przy pomocy przenośnego komputera lub elektronicznego notatnika brajlowskiego. Niestety, nie wszyscy posiadają taki sprzęt. Jest on drogi. Za kilka lat nie będzie z tym już tak wielkich trudności. Technika komputerowa stwarza niewidomym i słabowidzącym wielkie możliwości w dostępie do informacji i samodzielnej pracy. Jak na razie jednak, najbardziej uniwersalnym sposobem sporządzania notatek jest pismo punktowe. Umożliwia ono notowanie, w przeciwieństwie do magnetofonu, tylko tego, co ważne, co ułatwi powtarzanie i utrwalanie materiału. Pamiętaj jednak, że pismo to musisz dobrze opanować, nauczyć się szybko pisać i czytać. Konieczna jest znajomość skrótów. Bez nich nie da się sporządzać dobrych notatek. Posługiwanie się pismem punktowym ma również negatywne strony – nie da się tego robić bez hałasu. Dlatego, w czasie zajęć, nie należy używać maszyny brajlowskiej. Pracuje ona zbyt głośno. Chociaż na maszynie łatwiej jest pisać, powinieneś stosować ją tylko w domu. Tabliczka brajlowska i rysik robią znacznie mniej hałasu. Jeżeli położysz ją na podkładce z gumy lub na kilku arkuszach papieru brajlowskiego, Twoje pisanie nie jest zbyt uciążliwe dla otoczenia. Jeżeli notatki nie muszą być trwałe, dobrze jest pisać na zwykłym, zeszytowym papierze. Wówczas ręka nie męczy się nadmiernie, a samo pisanie jest ciche. Żeby sprawa była całkowicie jasna, niewidomy, który nie posługuje się pismem brajla, drukiem powiększonym lub w zapisie cyfrowym, nie może być dobrym studentem a następnie pracownikiem. Niestety, zdarzają się niewidomi studenci, którzy zwykłego pisma używać nie mogą, a punktowe jest dla nich “zbyt trudne”. Równie ważna jest umiejętność samodzielnego poruszania się. Niewidoma studentka lub student, których należy “prowadzać”, nie mogą w pełni uczestniczyć w życiu młodzieży, nie mogą być traktowani na równi z innymi. Mogą oni ukończyć studia, ale znacznie trudniej jest im ustawić się odpowiednio w pracy zawodowej. Wyobraź sobie niewidomą nauczycielkę, którą matka doprowadza do szkoły i zabiera po lekcjach, niewidomego masażystę, który bez pomocy nie trafi do pracy, adwokata prowadzanego po gmachu sądu itd.
Niezmiernie ważnym zagadnieniem jest Twój wygląd. Musisz zasięgać rady widzących przyjaciół przy dobieraniu części odzieży, makijażu, nakrycia głowy i dodatków. Rodzice nie zawsze potrafią dobrze doradzić. Najczęściej podoba się im co innego niż młodym. Zwróć uwagę, jak ważne są okulary, jeżeli oczy są w jakiś sposób zniekształcone. Dobrze dobrane ciemne okulary, w ładnej, oprawce, mogą poprawić aparycję niemal każdego i podnieść atrakcyjność. Natomiast brak ich, w niektórych przypadkach, wywołuje niemiłe wrażenie. Jak w każdym przypadku, na studiach powinieneś starać się wyszukiwać i zapamiętywać sposoby przezwyciężania różnorodnych trudności. Możesz sposoby te odkrywać samodzielnie, wspólnie z koleżankami i kolegami lub korzystać z cudzych doświadczeń i literatury rehabilitacyjnej. Najlepsze rezultaty przynosi korzystanie ze wszystkich możliwości. Jest to najbardziej efektywne i skuteczne. Gromadź więc doświadczenia i spostrzeżenia. Wówczas z pewnością łatwiej będzie Ci pokonywać nieprzewidziane trudności, poradzić sobie na studiach, w przyszłej pracy zawodowej i w życiu codziennym.

Stanisław Kotowski

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników